Thời gian trong những ngôi nhà ở thị trấn Heimaey đều đã dừng lại kể từ năm 1973, khi thảm họa núi lửa nhấn chìm tất cả bằng 200 triệu tấn tro tàn.
Helga Jonsdottir vẫn còn nhớ như in ngày diễn ra thảm họa núi lửa phun trào và gần như nuốt trọn hòn đảo quê hương bà vào tháng 1/1973. Khi tai họa xảy ra, bà cùng gia đình và mọi người dân trên đảo Heimaey đã phải vội vàng lên thuyền để chạy trốn dòng dung nham nóng chảy.
"Khi thuyền của chúng tôi rời bến cảng ngọn lửa bùng lên trên bầu trời, các vết nứt trên núi mở ra và một dòng nham thạch nóng đỏ chảy xuống dưới nước", cô gái Helga khi đó mới 18 tuổi nhớ lại.
Hầu hết người dân đều quay trở lại đảo để tiếp tục sinh sống sau thảm họa núi lửa. Ảnh: CNN.
Heimaey là một đảo nhỏ nằm ngoài khơi cách thủ đô Reykjavik 151 km. Vào năm 1973, nơi đây phải chịu sự tàn phá nặng nề bởi thảm họa núi lửa. Hơn 400 ngôi nhà đã bị chôn vùi vĩnh viễn dưới 200 triệu tấn tro tàn và dung nham.
Vào đêm định mệnh đó, 5.300 dân cư của hòn đảo đã được chính quyền cảnh báo về việc sắp xảy ra thảm họa. Không ai trong số đó có thể quên được tiếng còi xe cứu hỏa ầm ĩ khắp nơi và khi bước ra khỏi nhà, họ nhìn thấy dòng dung nham nóng đỏ chảy từ trên miệng núi lửa Eldfell và một bức tường lửa phun lên từ một vết nứt ngoằn ngoèo trên đảo. Nhờ công tác phòng chống, sơ tán của chính quyền địa phương khá tốt hầu hết người dân đã được sơ tán an toàn trong đêm, chỉ có một người bị chết. Một tháng sau đó, nhiều người sống ở phía đông của hòn đảo bắt đầu trở về nhà và cố gắng "vớt vát" chút ít tài sản của gia đình. Tuy nhiên mọi thứ đã bị chôn vùi dưới núi tro.
Bảo tàng về thảm họa núi lửa phun trào mở cửa từ tháng 5/2014 và thu hút nhiều lượt khách tới tham quan. Ảnh: CNN.
Một số người dân đảo di cư đến nơi khác sau thảm họa nhưng phần lớn mọi người vẫn quay trở lại nơi chôn nhau cắt rốn của mình để tiếp tục cuộc sống. Những ngôi nhà mới được xây lại khá gần Vestmannaeyjar - thị trấn duy nhất ở hòn đảo rộng hơn 13 km2 này.
Khi các nhà khảo cổ bắt đầu khai quật các ngôi nhà gần núi lửa nhất vào năm 2006, họ phát hiện ra rằng bên dưới tro tàn và dung nham đã đông cứng và thời gian như dừng lại. Trước khi núi lửa phun trào cuộc sống nơi đây vẫn diễn ra hết sức yên bình: quần áo đã được gấp lại và đặt bên cạnh lò sưởi, đồ ăn được chuẩn bị trong bếp cho bữa sáng ngày hôm sau. Tất cả đã bị bỏ lại khi xe cứu hỏa bắt đầu réo inh ỏi và người dân gấp rút sơ tán.
Chính quyền Iceland đã cho xây dựng một bảo tàng có tên gọi Eldheimar (thế giới của lửa) và mở cửa vào tháng 5/2014. Tại bảo tàng, du khách sẽ được hồi tưởng lại những gì đã diễn ra vào năm 1973 một cách chân thực.
Ngoài đi thăm bảo tàng, du khách còn có thể ngồi thuyền đi du ngoạn vòng quanh đảo. Du khách đến đây cũng có thể dừng chân ghé thăm Vinaminni Kaffihus - một quán cà phê ở Vestmannaeyjar do Helga Jonsdottir làm chủ sở hữu. Nhớ lại quá khứ hãi hùng, bà chủ quán cho biết mình cảm thấy biết ơn và may mắn vì số lượng người chết năm đó thấp và nhiều người vẫn còn có cơ hội quay lại nơi đây sinh sống. "Đây thực sự là một vùng đất tươi đẹp", Helga tự hào nói.
Dù bị tàn phá nặng nề bởi trận núi lửa, Heimaey vẫn là vùng đất tươi đẹp trong mắt người dân nơi đây. Ảnh: CNN.
Vào năm 1973, từng có ý tưởng dập tắt núi lửa đang phun trào đe dọa bến cảng đảo Heimaey bằng cách bơm nước biển theo đường ống tới để làm đông nham thạch chảy ra ngay tại chỗ.
Các nhà khoa học còn tính tới cả việc sử dụng chất nổ để phá vỡ lớp ngoài đã tương đối nguội của dòng nham thạch, cho phép nước biển làm nguội bớt nhiệt độ của nham thạch nóng đỏ bên trong và từ đó kiểm soát sự tiến triển của nó. Tuy nhiên biện pháp này được đánh giá là không khả thi. Các chuyên gia tính toán nếu nước biển tiếp xúc với nham thạch nóng, rất có thể một vụ hơi nước có thể sẽ phá vỡ khiến nhiều nham thạch tràn ra hơn, nhiều nước tràn vào hơn, tạo nên phản ứng dây chuyền và dẫn đến tình trạng mất kiểm soát. Vì vậy kế hoạch dùng nước biển dập tắt núi lửa đã bị hoãn lại.
Đường đến tham quan Heimaey:
Từ sân bay ở Reykjavik, du khách chỉ cần mất 25 phút ngồi máy bay là có thể đáp xuống Heimaey. Nếu đi phà, bạn sẽ mất khoảng 30 phút. Giá vé khứ hồi vào khoảng 359 USD cho máy bay và giá đi phà một chiều là 28 USD.
